Psikoloji bağlamında teori, belirli bir psikolojik olguyu veya davranışı tanımlamayı, tahmin etmeyi veya açıklamayı amaçlayan iyi kanıtlanmış bir açıklama veya birbirine bağlı bir dizi fikir ve ilkedir. Teoriler ampirik kanıtlara dayalı olarak geliştirilir ve açıklayıcı güçlerini ve doğruluklarını artırmak için araştırmalar yoluyla sürekli olarak rafine edilir ve test edilir.
Psikolojik teorilerin iyi bilinen bir örneği Sigmund Freud’un insan davranışlarının bilinçdışı arzular, içgüdüler ve çatışmalar tarafından yönlendirildiğini öne süren psikanalitik teorisidir. Freud’a göre bu bilinçdışı güçler rüyalarda, dil sürçmelerinde ve psikolojik semptomlarda kendini gösterebilir.
Bir başka örnek de Albert Bandura’nın gözlemsel öğrenme, öz yeterlilik ve bilişsel süreçlerin insan davranışını şekillendirmedeki rolünü vurgulayan sosyal bilişsel teorisidir. Bu teoriye göre, insanlar başkalarının davranışlarını gözlemleyerek ve daha sonra bu davranışları taklit ederek veya modelleyerek öğrenirler.
Ayrıca bakınız: hipotez, model, bilişsel psikoloji, davranışçılık
(ing.) theory