Henüz bir terapi ekolüne yönelip uzmanlaşmadan, eklektik bir yaklaşımla hepsinden parça parça denemeler yaparak bir yönelim belirlemek için okul rehberlik servisinde çalışmak büyük bir fırsat. Hele ki, bireysel danışma yapabilme şansınız varsa psikoterapiye önden bir hazırlık yapmak açısından bir ısınma alanı. Bunun yanında diğer bir seçenek ise, doğrudan terapi ekollerinden birini seçip eğitimler alarak psikoterapiye balıklama bir atlayış yapmak. Peki hangisi daha makul? Erken uzmanlaşma denilen doğrudan bir ekole yönelip ilerlemek mi yoksa geç uzmanlaşmayla öncesinde denemeler yaparak terapi perspektifimizi genişletmek mi bizi daha başarılı yapar?
Erken uzmanlaşma eğilimi spor, müzik gibi alanlarda çok sık karşımıza çıkan bir mevzu. Bir spora ne kadar erken başlarsan o kadar erken gelişir ve uzmanlaşırsın. Ya da bir enstrümana ne kadar fazla çalışırsan onda bir efsaneye dönüşme ihtimalin o kadar artar. Fakat erken uzmanlaşmanın bazı handikapları var. Mesela, David Epstein’in TED videosunda bahsettiği bir araştırmada, 3 farklı enstrümana birbirine yakın sürelerde çalışmış olan müzisyenlerin, ilk enstrümanlarına 2-3 kat daha fazla çalışan müzisyenlerden daha fevkalade (exceptional) oldukları bulunmuş. Yani, bir işte gerçek başarı sadece o işe odaklanarak gerçekleşmeyebilir.
Bunun yanında önceki yazılarımdan birinde bahsettiğim gibi efsane bir tenis oyuncusu olan Federer, pek çok sporu deneyimledikten sonra tenisi seçtiği yaşla (11-12 yaşları) nispeten geç uzmanlaşmaya bir örnek niteliğinde. Başka spor dallarındaki denemeleri hem onun daha uygun bir seçim yapmasını sağlamış hem de daha başarılı olmasına katkı göstermiş gibi görünüyor.
Bu TED videosundan vereceğim bir örnek de çizgi roman yazarlarıyla alakalı. Yapılan bir araştırmada en çok satan çizgi roman yazarlarının başarısının sırrına dair ilginç bir sonuç ortaya çıkmış. Bu başarının yayıncıların sahip olduğu kaynaklar, yazarların ne kadar deneyimli oldukları ya da daha önce ne kadar çizgi roman ürettikleriyle bir alakası olmadığı bulunmuş. Bu çizgi romancıları ayıran özellik, daha önce pek çok türde ürün ortaya koymuş olmaları. Yani yalnızca, komedi içerikli çizgi romanlar yapıp o türde uzmanlaşmamışlar. Bunun yanında kariyerlerinin farklı zamanlarında fantastik, dram, polisiye, macera ve romans gibi çeşitli türlerde eserler üretmişler.
Bunun gibi örneklerin devamı için David Epstein’in TED videosuna bakabilir; daha ayrıntılı öğrenmek isterseniz Türkçe çevirisi yeni çıkan şu kitabına bakabilirsiniz.
Sanırım, psikoterapi bağlamında bu bilgileri nereye bağlayacağım malum olmuştur. Mezun olur olmaz psikoterapi eğitimleriyle bir ekole yönelmektense daha öncesinde farklı ekollerden denemeler yaparak sonunda bir seçime varmak, bizim uzun vadede daha etkin ve başarılı terapist olmamıza olanak sağlayabilir. Okulda buna yönelik denemeler yapabiliyor olmanın yanı sıra, farklı çalışma alanlarını ve yaş gruplarını denemek de başarı açısından dikkate alınması gereken bir faktör.
