Psk. Dan. Mücahit Emin Türk & Psk. Dan. Kader Demirok
İnsanın sosyalleşme ihtiyacı
İnstamomlar meselesine doğrudan bir giriş yapmadan insanın sosyal medyada karşılamaya çalıştığı ihtiyaçlarına bakmak belki de daha doğru olacak. İnsanoğlu ancak bir diğeriyle ilişki içerisinde anlam bulabilen sosyal bir varlıktır. Yemek yemek, barınmak, giyinmek ve hatta cinsel ilişki gibi bütün fizyolojik ihtiyaçlarını giderse bile parçası olduğu toplumla anlamlı bir bütünlük sağlayamadığında sürekli bir arayış içerisinde olması kaçınılmazdır. Bu yüzdendir ki doğduğumuz günden son günümüze dek, insanlığın büyük bir kısmı kişiliğini toplumun ahlak yargıları ve öğretileri çerçevesinde şekillendirir. Çünkü toplum tarafından kabul edilmek ve onaylanmak huzurlu bir yaşamın olmazsa olmazlarındandır. Kendi yüzümüzü sadece aynadaki yansımamızla görebilmemiz gibi hayattaki bütün başarılarımız, acılarımız, heyecanlarımız, korkularımız diğer insanlara yansıdığında bir değer ifade eder. En bilinen tabiriyle kalabalıklar içinde yalnızlık, duygularını paylaşamamak ya da en içten duyguların yok sayılması günümüz psikolojik rahatsızlıklarının sebeplerinden biridir.
Ancak günümüz dünyasında tüketmek, ihtiyacı gidermekten daha önemli hale geldi ve tüketilenlerden duygularımız da payını aldı. Onaylanmanın, kabul edilmenin sürekliliği hayatımızı daha iyiye, daha güzele taşıyabilecek bir vasıtayken hayatın asıl amacı haline dönüştü. Teknolojinin ve internetin kolayca hayatımızın ayrılmaz bir parçası olabilmesinin belki de en büyük sebebi buydu. Sosyal medya herkese tek bir tıkla kendini istediği gibi yansıttığı karakteriyle kitlelere ulaşma imkanı buldu. Artık hepimiz online bir oyunda item alıp geliştirilen oyun karakterleri gibi profilimize yeni mutluluk kareleri ekleyip sosyal medyanın gösteri yarışında yer alabiliriz. İlk başta mutlu oldukları anları takipçileriyle paylaşmak isteyen insanlar, daha sonra paylaşacak mutlu anın arayışına girmekten kendilerini alamadılar. Hatta bu arayış öyle önemli bir hale geldi ki artık kendi duygu durumlarını önemsemeden mutlu fotoğraflar çekebilmek için var oluşunu en doğalıyla ifade etmek yerine maskeleriyle dolaşan kimseler türedi.
Teknoloji ve yeni nesil sosyal haller
Teknoloji bu denli hayatımızın her alanına girmişken iletişim ve yayın organları pazarlama vb. sanal dünyaya doğru evrilmişken sosyal medyanın karşısında olmak çağ dışı bir yaklaşım olur. Burada üzerine düşünmemiz gereken nokta, adeta toplumların afyonu haline gelen sosyal medyanın insanları gerçeklikten uzaklaştırmasıdır. Kaç gündür fotoğraf paylaşmadığınız, son gönderinizin kaç beğeni aldığı, kaç takipçinizin olduğu toplum içindeki saygınlığı belirleyen bir ölçüt haline geldi. Sosyal medyadaki beklentiler sanal bir mahalle baskısı oluşturdu. Sosyal medya kullanıcılarının nasıl paylaşımlarının kölesi olduklarını geçen zaman içerisinde gözlemledik.
Bütün bu gelişmeler hayatımıza yeni meslekler, yeni uzmanlık alanları, yeni unvanlar getirdi. Artık bütün “fenomen”ler, “sosyal medya uzmanları”ndan aldıkları tavsiyelerle takipçi sayısını arttırmak, beğenileri çoğaltmak için günlük içerik üretmenin önemini öğrendiler. Yine internetin sınırsız bir öğrenme kaynağı olması herkesi üç beş tavsiyeyle fenomenlik yoluna soktu. Kedi, fitness, sağlıklı yaşam, gezi, yemek fotoğraflarıyla başlayan hayatını paylaşma akımlarının yanında çocuklarının her anını paylaşan “instagram anneleri (instamomlar)” hayatımıza girdi.
İnstamomlar üzerine sorgulamalar
Başlangıçta çok masum görünse de zaman içerisinde aldığı hal, üzerine düşünmemiz gereken bir boyuta geldi. Yaptıkları paylaşımlarla her anne kendi çocuk yetiştirme yöntemine dair tavsiyelerle diğer anneleri peşinden sürüklüyor. Anneler arası bilgi ve deneyim aktarımına imkan sağlaması, zor dönemden geçen anne adaylarının hiç tanımadıkları insanlar tarafından destek görmesi ve birbirlerine annelik hakkında yol gösteriyor olmaları sosyal medyanın yarar hanesine yazılabilir. Buradaki asıl tehlike, verilen tavsiyelerin doğruluğunun, her çocukta aynı olumlu sonucu gösterip göstermeyeceğinin bilinmemesidir. Çocuk gelişimi alanında uzmanların yıllarca eğitim alarak tavsiye ettiği metotlar tek bir instamom’ın birkaç kitap okumasının ardından yeni bir annelik akımı olarak yayılıp gidiyor. Her sene değişen moda gibi, günümüzde çocuk yetiştirme tekniklerini belirleyen de büyük oranda sosyal medya ve internet oluyor. Ki çocuk yetiştirmenin değerinin modayla kıyaslanabilmesi bile yapılan yanlışı görmemiz için yetmez mi? Ne yazık ki iş bununla sınırlı kalmıyor. Takipçi sayısı artan bazı instagram anneleri, çocuk gelişim sektöründeki markaların dikkatini çekiyor ve reklam anlaşmaları yapılıyor. İnstamomlar çocuklarını ürün tanıtımında reklam yüzü olarak kullandıklarında bu durumu istismar olarak ele almamız gerekir mi? İstismarı bir başka deyişle üzerinden yarar sağlamak olarak düşünürsek; instamomlar bu ürünleri tanıtırken çocuklarını reklam kampanyasının unsuru gibi kullandıklarında, gelir elde ettiklerinde, takipçi ve beğeni toplama çabasında olduklarında bu durum istismar etmek olarak algılanmalı mıdır? Üstelik pedofili bireylerin sanal ortamlardan çocuklara ulaşmaya çalıştığı kötü hadiseler yaşanmışken bu konudaki bilinçsizlik çocuğun korunma ve güvenlik hakkını zedelemez mi?
İstismardan kaçınmak için
Milli Eğitim Bakanlığı -çocuklarımızı güvenip emanet ettiğimiz en yetkili kurumlardan birisi- tarafından çocukların fotoğraflarının paylaşımlarına ciddi anlamda sınırlamalar getirilmişken velilerin paylaşmakta ısrarcı olması hatta ciddi boyutlarda bu paylaşımları artırması ne kadar doğru olarak kabul edilebilir? Bu konuda ‘’instagram anneleri’’nin de fikirlerini almak bu soruları en önce onlara yöneltmek objektif bir bakış açısına varabilmek için gerekli olacaktır.
Bu sorgulamalar ışığında çığ gibi büyüyen bu paylaşım çılgınlığında doğru sonuca varmak, geleceğimizin bireylerinin sağlıklı birer yetişkin haline gelmeleri için göz ardı edilemez bir konudur. Doğru bir kanaate varabilmek için bu konuda danışacağımız insanlar kuşkusuz konunun uzmanları olmalıdır. Burada varılacak güzel bir sonuç ve çıkarılacak ders geleceğimizin inşasında sağlıklı bireyler yetiştirmek için ziyadesiyle önemlidir.
İlgilisine Dijital Topuklar’dan Merve Biçer’in yazısını da tavsiye ederiz.
