Bir ebeveyn olarak, bebeğinizin içinde büyüyüp gelişeceği ortamı şekillendirmede hayati bir rol oynarsınız. Çevre, bebeğin fiziksel, duygusal ve sosyal gelişimi üzerinde derin bir etkiye sahip olabilir. Büyümesini ve refahını destekleyecek güvenli ve destekleyici bir ortam yaratmak da bu etkinin olumlu yönde seyretmesine yardımcı olacaktır. Bu yazıda biz de, çevrenin bebeğin gelişimindeki rolünü inceleyecek ve küçük çocuğunuz için güvenli ve besleyici bir ortam yaratmaya yönelik bazı ipuçları vererek size yardımcı olmaya çalışacağız.
Bebeğin gelişiminde çevrenin rolü nedir?
Çevre, bir bebeğin gelişimini şekillendirmede önemli bir rol oynar. Bebekler doğdukları andan itibaren çevrelerinde fiziksel, duygusal ve sosyal gelişimleri üzerinde derin bir etkiye sahip olabilecek çok çeşitli uyaranlara maruz kalır. Örneğin, doğru beslenme, temiz hava ve temiz suya erişim bebeğin fiziksel gelişiminin seyrini doğrudan etkileyebilecek çevresel faktörlerdir. Aynı zamanda tutarlı ve kapsayıcı bakım sunmak, sosyal etkileşim ve keşif fırsatları sağlamak, yaşına uygun oyuncak vb. eşyalar ile yeterli uyaranı almasını sağlayarak bilişsel gelişimini desteklemek bebeğinizin duygusal, psikolojik ve sosyal gelişimini olumlu seyirde ilerlemesini etkileyecektir. Öte yandan, tehlikeli veya ihmalkar bir ortam bebeğin gelişimi üzerinde olumsuz etkiler yaratarak çeşitli gelişim alanlarında gecikmelere ve hatta bozukluklara yol açabilir. Bu sebeple, sosyal, duygusal, fiziksel ve bilişsel olmak üzere bütün gelişim alanlarını gözeterek sağlıklı gelişimi destekleyecek ve geliştirecek güvenli ve uyarıcı bir ortam yaratmak önemlidir.
Bebek için güvenli ve teşvik edici bir ortamın oluşturulmasında anne-babaların rolü
Gerekli besin, uygun sıcaklık, çeşit çeşit oyuncak, destekleyici aktivitelerin önemli olduğundan bahsettik çok detaylı yazmadıysak yukarda tekrar belirtmiş olalım bu noktada. Ancak bunlar tek başına yeterli değildir. Çocuklar anne-baba olarak sizinle geçirdikleri sevgi dolu deneyimlerle beslenirler. Onlarla duyarlı bir ilişki içerisinde olmanız bu sebeple çok önemlidir. Duyarlı olmak biraz daha somutlaştıracak olursak, bebeğinizin ihtiyaçlarına ve ve size ilettiği mesajlara zamanında ve tutarlı bir şekilde yanıt vermek demektir aslında. Bu çabanız, bebeğinizin güvenlik ve güven duygusunu geliştirmesine yardımcı olurken sosyal etkileşim ve ilişki kavramını keşfetmesi için güvenli ortamda ona ilk fırsatları sunmuş olursunuz. Ayrıca bebeğinizle geçirdiğiniz vakitte bedenen olduğu kadar zihnen de “anda ve orada” olmanız çok önemlidir. Bebeğinizin dünyayı keşfederken ve bir oyun içerisinde yanında olmak, onunla aktif bir şekilde ilgilenmek, gördüklerinizi ona sözel olarak iletmek, beraber gülümsemek bebeğinizin gelişimi için çok önemlidir. Bebekler kendilerine dair algılarını, çevreye dair düşüncelerini bakımverenlerden gelen geribildirimlerin de desteğiyle oluştururlar. Bebeğinizle böylesi bir uyum içinde olmanız aranızdaki güvenli bağın gelişmesine katkı sunarken onun öğrenme ve gelişimi için de önemli fırsatlar yaratacaktır.
Bebeğin gelişimi için güvenli ve uyaranlarla desteklenmiş bir ortamın faydaları
Fiziksel gelişim: Bebeğin fiziksel sağlığı ve gelişimi için güvenli bir ortam şarttır. Daha önce de bahsettiğimiz gibi, büyüme ve gelişme için önemli olan temiz hava, temiz su ve besleyici gıdalara erişim sağlayabilmek gibi etkenler bebeğin büyümesinde ve gelişiminde önemli rol oynar. Uyarıcı bir ortam olduğunda, bebek kaba ve ince motor becerilerinin gelişimini destekleyebilecek fiziksel keşif ve aktivite fırsatlarına da erişmiş olur.
Sosyal-Duygusal gelişim: Bebeğin sağlıklı duygusal gelişiminin gerçekleşebilmesi için çevresinin bebeğin kendini güvende hissettiği ve sevildiği bir nitelikte olması gerekmektedir. Bebeğe sağlıklı sosyal etkileşim ve ilişki deneyiminin sağlandığı uyarıcı bir ortam, bebeğin duygularını tanımasına ve bunları nasıl ifade edeceğini öğrenmesine yardımcı olacaktır.
Dil ve Bilişsel gelişim: Bebeğin sağlıklı dil ve bilişsel gelişimin sağlanması için duyularına hitap edecek çeşitli uyaranların sunulması, çocukla sözel iletişimin anne karnından itibaren sürdürülmeye özen gösterilmesi, çocuğun merakları karşısında gerekli güvenli ortam sağlandığı sürece engelleyici olunmaması önem taşımaktadır.
Bebek için güvenli ve destekleyici bir ortam yaratmaya yönelik tavisyeler:
- Yaşam alanınızı bebeğe göre düzenlemek ve iyi bir gözlemci olmak: Yetişkinler için tehlike içermeyen ortamlar bebekler için olumsuz durumlara sebebiyet verebilir. Neden sonuç ilişkisi kuramamaları ve merak duyguları sebebiyle etrafla etkileşimlerinde doğabilecek olumsuz sonuçları gözetmek biz yetişkinlerin sorumluluğundadır. Elektrik kabloları ve sallanabilir eşyaların sabitlenmesi, keskin kenarların kaplanması, küçük nesnelerin erişemeyecekleri noktalara kaldırılması gibi önlemleri düşünerek evinizi tekrar gözden geçirebilirsiniz. Ayrıca düzeni olan bir ev büyüme çağındaki çocuklara sabitlik aracılığıyla güven duygusu da verir. Ev ortamınızı bebeğinize göre düzenleseniz de iyi bir gözlemci olmak olası kazaların engellenmesinde önemli rol oynar.
- Güvenli bir uyku ortamı yaratın: Bebeğinizin uyku alanının güvenli ve uyumaya elverişli olduğundan emin olmanız da bu süreçte önemli. Bebeğinizin beşiğini ya da zeminde kullandığınız yumuşak yatağını, çevresindeki oyuncakları, olası yutma-boğulma ya da çarpma yaralanma durumlarını gözeterek tekrar gözden geçirebilirsiniz. Uyku sürecini ele alırken fiziksel düzenlemelerin yanında rutinleriniz de önemlidir. Her bebeğin farklı mizacı ve temel ihtiyaçlarına dair farklı tutumları var. Bebeğinizi gözleyerek ikinize de uygun olan, bebeğinizin ve sizin uyku rutininizi kolaylaştıran, size huzurlu hissettiren düzenlemeleri yapabilirsiniz. Koku, müzik, masaj gibi.
- Yaşına uygun oyuncaklar edinin ve etkinlikler yapın: Bebeğinizin yaşına ve gelişim düzeyine uygun oyuncaklar ve aktiviteler seçin. Güvenli, sağlığını tehlikeye atmayan ve boğulma tehlikesi oluşturabilecek küçük parçalar içermeyen ürünler arayın. Farklı duyulara hitap eden. Her bebeğin mizacı farklı, çocuğunuzu tanıdıkça keşfetmekten heyecan duyduğu tarzda oyuncaklara odaklanabailirsizniz. İmkanınız oldukça doğal ortamlarda akranlarıyla temas etmesine alan açabilir, oyun grupları gibi yapılandırılmış aktivitelerle de sosyal gelişimini destekleyebilirsiniz.
- Kitap okumak: Yapılan araştırmalar erken yaşlardan itibaren kitapla temas eden çocukların dil gelişimlerinin ve buna bağlı olarak bilişsel gelişimlerinin olumlu etkilendiğini göstermektedir. Ayrıca anne-babanın çocukla konuşma süresi ve kullandığı kelime sayısı arttıkça çocukların da dil ve bilişsel gelişimlerine olumlu katkıları olmaktadır. Bebeğinizin yaşına uygun olarak seçtiğiniz kaynaklarla hem güzel vakit geçirebilir, hem de gelişimini destekleyebilirsiniz.
Konuyla alakalı ek kaynak isteyenler için:
