“Doğaçlamacı geri geri yürüyen biri gibi olmalıdır. Nereden geldiğini her daim bilir ama gelecekte ne olacağına dair kaygılanmaz.” (Keith Johnstone)
Doğaçlama, herhangi bir metne ve hazırlığa dayanmadan oynama ve konuşma sanatıdır. Anlık olarak üretmek ve sergilemek esastır. Bundan dolayı da böyle korkunç bir deneyime ilk bakışta sıcak bakmayız. Ancak doğaçlamanın doğasını kabul ederek hem yaratıcılığımızı ateşleriz hem de kariyerimizde daha başarılı olabiliriz. Peki doğaçlama bunu nasıl başarıyor ve sahnede veya hayatta uygulama konusunda neler yapabiliriz?
Doğaçlama Yaratıcılığı Nasıl Ateşler?
Yüzlerce insana doğaçlama komedi dersleri aldırdıkları bir çalışmada, en yaratıcı ürünleri ortaya çıkaran kişilerin kimler olduğunu gözlemliyorlar. İlk gruba öğrenme odaklı bir hedef koyarken, diğer gruba tavsiye edilen şey, bilinçli bir şekilde kendilerini rahatsız edici durumlara sokmaları. Yani hoca, “Sizin hedefiniz, rahatsız ve tuhaf hissetmek. Bu, egzersizin işe yaradığına işaret eder.” diyor. Bu sayede rahatsızlık ne kadar artarsa o kadar gelişebileceğini öğrenen grup, konfor alanlarını terk ederek yaratıcılık konusunda çok daha etkin olabiliyor.
Doğaçlama İş Dünyasında Ne İşe Yarar?
Bir çalışmada, satış dersleri öğrencilerini satıcı ve müşteri rolleri üzerinden doğaçlama bir oyun sergilemeye davet ediyorlar. Bir egzersizde, müşteri elinde bir kutuyla yürürken, satıcı içinde ne olduğunu soruyor. Böylece üç dakika aralıksız doğaçlama sohbet etmeleri isteniyor. Üç ay sonrasında gerçek hayatta bu egzersizlerin faydasını ölçmek istiyorlar. Bunun için profesyonel spor takımlarının biletlerini satmaları isteniyor. Bu eğitimi alanlarla kontrol grubunu kıyaslayınca, doğaçlama çalışan grubun %43 daha fazla bilet sattığı ortaya çıkıyor.
Sahnede ve Hayatta Doğaçlamaya Alan Açmak
Amerikalı oyuncu ve drama hocası Viola Spolin, “Bilgi öğrenmenin en zayıf unsurlarından biridir.” diyerek harekete ve canlılığa vurgu yapar. Asıl öğrenme bedenin ve zihnin uyumla dans etmesidir. Öğrenme, hayatta canlı kanlı sergilendiği zaman asıl amacına kavuşur. Doğaçlama bunun en bariz göstergelerinden biri. Doğaçlamanın temel öğretisi içsel ve dışsal bütün engelleri serbest bırakarak yaratıcılığı ve cesareti ön plana çıkarmaktır. Bu sahnede veya günlük hayatlarımızda olabilir. Sahne bir prova alanıyken gündelik hayatımızı asıl performansı simgeler. Özellikle güvenli alanlarda hata yapmaya ve tuhaf görünme pratiği yaparsanız kazanımlar elde edersiniz. İşte bunun için birkaç öneri!
- Batırmaya ve rezil olmaya odaklanın. Başkasına güldüğünüzü kadar kendinize de gülün. Sürekli bir sürpriz haline karşı zihninizi zorlayın. Çünkü karşınızdaki kişinin ne yapacağını veya söyleyeceğini bilemezsiniz. İlla ki hatalar yapacaksınız ama asıl sorun bundan ziyade hata yapmaya direnmektir. Çünkü daha iyisini yapma beklentisi atalete götürür. Değerlendirme yapmadan sonuna kadar devam edin ve akışına bırakarak zamanla açılabileceğinize güvenin. Amerikalı aktör ve oyuncu koçu Del Close, “Düş, sonra aşağıya doğru giderken ne yapacağını belirle.” diyor.
- Zıtlıklardan faydalanın. Eğer doğaçlamanın hakkını vermek isterseniz, “eşeğe tersten binin.” Televizyonda izlediğimiz skeç programlarınız düşünün. Pek çok sahneye gülmemizin nedeni, günlük hayatın normuna ve beklentiye ters düşmesidir. Bunu uygulamak için sıradan olanın tersini sergileyin. Mesela, okulu bırakmak isteyen bir liselinin babasını oynuyorsanız, onu ikna etmek yerine bu durumu onaylayın ve okul masrafından kurtulduğunuz için sevinin. Kısa bir süre öleceğinizi söyleyen doktora kutlama havasıyla yaklaşın. Eşiyle kavga eden birinin rolündeyseniz, bir anlık öfkeden hemen sonra sakin bir tonla eşinize hak verin.
Kaynakça
- Grant, Adam (2023). Hidden Potential: The Science of Achieving Great Things.
- Tarhan, Koray (2013). Doğaçlama için Elkitabı.
