Tecrübelerden ders çıkararak benzer durumlarda daha etkin çözümler bulmak ya da kararlar vermek mümkün. Tecrübe sayesinde kriz durumlarında nasıl davranacağımızı kestirmek daha kolay hale gelir. Bu yüzden tecrübeli insanların soğuk kanlı duruşlarına hayran kalırız. Bu yüzden acemi sporcular seyirci baskısı altında ezilirken tecrübeleri olanlar daha da ateşlenir. Peki, tecrübelerden hakkıyla faydalanmak için nasıl bir zihin yapısına ihtiyacımız var?
Tecrübelere Dalın
Tecrübelerden ders çıkarmanın olmazsa olmaz kuralı tabi ki bir tecrübenin içinde yer almaktır. Bazen tecrübeler gözümüzü korkutur ve hata yapmaktan çekindiğimiz için konfor alanında kalarak yeni deneyimlerden mahrum kalırız. Onları yok etme derdine düşmeden korku ve kaygıya içimizde yer açarak tecrübenin tadına varmamız mümkün. Goethe’nin dile getirdiği gibi tecrübenin içine dalmalıyız, sonrasında bunun anlamı üzerine düşünebiliriz. Hep düşünmek ve adım atmamak analiz felcine yol açar ve tecrübelerden otomatikman mahrum kalırız.
Nitekim, olumsuz düşünceler üreten zihnimiz, kaygı uyandıran ve aynı zamanda büyüten tecrübelerin kaygı tarafına daha çok odaklanarak konfor alanında kalmamıza neden olur. Bazı deneyimler korkutucudur, bu yüzden içine atlamak isteriz. Ünlü mitoloji uzmanı Joseph Campbell korkuyla alakalı şöyle der: “Aradığınız hazine, girmekten korktuğunuz mağarada saklı.”
Hata Yaptığınızı/Yapabileceğinizi Kabul Edin
Yapılan bir çalışmada, 1980-2002 arasındaki yatırım fonlarındaki profesyonel alış ve satışlar inceleniyor. Bütün fonlar içerisinde yapılan satışların %17.6’sı kazançlı olanlardan seçilirken, %14.5’i kayıplı fonlardan yapılıyor. Yani, profesyonel fon yöneticileri kaybedenlerden daha çok kazanan fon ve hisseleri satma eğilimindeler. Ancak araştırmanın devamında, kaybeden hisseleri daha fazla elden çıkaran fonların daha iyi bir performansının gösterdiği tespit ediliyor. En kötü performans gösteren fonların yöneticileri ise kayıplı hisseleri satmaktan ısrarla kaçınıyorlar. Zararına satmaktansa içeride kalarak totalde daha fazla zarar ediyorlar. Sabretmek burada pek işe yarar bir yaklaşım değil. Hata yaptığını kabul edip oradaki parayı başka hisselere kaydırmak daha karlı sonuçlar veriyor.
Kayıptan kaçınmak bireysel yatırımcının yanı sıra profesyonel fon yöneticilerinin bile en sık yaptığı hatalardan biri. Kayıptan kaçınmak uzun vadede kaybınızı daha da artırabilir. Ancak kayıp yaşadığını ve yaptığın hisse seçiminin hatalı olduğunu kabul ederek doğru seçeneklere yönelmek de mümkün. Tecrübelerden ders çıkarmanın temel yollarından biri de hata yaptığınızı kabul ederek fon yöneticilerinin bile düşebildiği batık maliyet yanılgısından kurtulmak. Belki de sadece parasal değil hayatınızda enerji ve zaman ayırdığınız ama hatalı başka kararlardan da geri dönmek yine tecrübelerden ders çıkardığınızın önemli bir kanıtı olabilir.
Tavsiye İsteyin
İnsan sosyal bir varlık ve etrafındaki insanların tecrübelerinden de dersler çıkarabilir. Ancak biz istemeden bize verilen tavsiyelerden çoğumuz rahatsız oluruz, özellikle bu tavsiyeler aile üyelerinden geliyorsa. Bunun nedeni aile üyelerimizin ve onlardan duyduklarımızın bize fazla aşina gelmesi. Dahası, geçmişten pekçok olumsuz anıyı çağrıştıran aile dinamiklerine sahip olduğumuz için de kendi kararımızı tek başına vermenin her zaman isabetli olacağını varsayabiliyoruz. Bu durum onları dikkat ve farkındalık ile dinlememizi engelliyor olabilir. Belki de pek çok hatayı bu yüzden tekrarlıyoruzdur. Onlşarın yaşam tecrübelerinden ne kadar faydalanabileceğimizi küçümsüyor olabiliriz.
Bunun panzehri bilinçli farkındalık ile aile üyelerimizin neler söylediğine yabancı bir insandan ilk defa tavsiye dinler gibi kulak vermek. Bir diğer yolu da onlar vermeden önce tavsiyelerine başvurmak. İçinizdeki dirence rağmen bunu yaptığınızda ilginç hikayelerle karşılaşabilir ve kendi deneyimsel çıkarımınızı yapabilirsiniz. Bu sayede hiç beklemediğimiz bir bilgi ve tecrübe dünyasına kapı aralayabiliriz.
Kaynakça
- Becker, Ernest (2014). Ölümü İnkar.
- Montier, James (2010). The Little Book of Behavioral Investing: How Not to Be Your Own Worst Enemy.
- Wegner, Daniel M & Gray, Kurt (2016). The Mind Club: Who Thinks, What Feels, and Why It Matters.
