Psikolojide değişken, bir birey içinde veya bireyler arasında değişebilen veya farklılık gösterebilen herhangi bir özellik veya faktördür. Değişkenler, araştırmacıların insan davranışının, düşüncelerinin ve duygularının farklı yönleri arasındaki ilişkileri ölçmelerine ve analiz etmelerine yardımcı oldukları için psikolojik araştırmalarda çok önemli bir rol oynarlar.
Bir deneyde değişkenler tipik olarak üç türde sınıflandırılır:
Bağımsız değişken: Bu, araştırmacının bağımlı değişken üzerindeki etkisini gözlemlemek için manipüle ettiği değişkendir. Örneğin, uykunun hafıza üzerindeki etkisini inceleyen bir çalışmada, bağımsız değişken katılımcıların kaç saat uyuduğu olabilir.
Bağımlı değişken: Bağımsız değişkenin etkisini belirlemek için ölçülen veya gözlemlenen değişkendir. Uyku ve hafıza çalışmasında bağımlı değişken, katılımcıların bir hafıza testindeki performansı olabilir.
Kontrol değişkenleri: Bunlar, araştırmacıların bağımlı değişken üzerindeki etkilerini en aza indirmek için sabit tuttukları veya kontrol ettikleri faktörlerdir. Uyku ve hafıza çalışmasında, kontrol değişkenleri katılımcıların yaşı, sağlığı ve test ortamı gibi faktörleri içerebilir.
Örnek olay incelemesi: Ünlü Stanford marshmallow deneyinde, çocuklara bir marshmallow sunulmuş ve ya hemen yiyebilecekleri ya da bekleyip daha sonra ikinci bir marshmallow alabilecekleri söylenmiştir. Bu çalışmadaki bağımsız değişken çocukların bekleme ya da lokumu yeme kararlarıyken, bağımlı değişken ise hazzı erteleme becerileriydi.
Ayrıca bakınız: deney, korelasyon, nedensellik, hipotez
(ing. variable)