Olumsuz bir alışkanlığı bırakmak için onu bastırmak, bir nehrin önüne set çekerek akışını engellemeye çalışmak gibidir. Nehir akmaya devam ettikçe su birikecek, seti yıkıp geçecek ya da üzerinden taşıp akmaya devam edecektir. Aslında nehrin akabileceği alternatif bir yol açtığımızda ise o gücü istediğimiz ve ihtiyacımız olan başka bir kanala yönlendirebiliriz. Yani, bu enerjiyi yeni bir alışkanlık oluşturmak için değerlendirmek mümkün.
Peki, işlevsiz alışkanlıkları yok etmeyi bir kenara bırakıp yeni alışkanlıklar oluşturmaya odaklandığımızda hangi teknikleri kullanabiliriz?
1) Alışkanlık İstiflemesi Yapın
Bu teknikle çalışırken “Şu alışkanlığımdan sonra şu yeni alışkanlığımı yapacağım” dersiniz. Böylece mevcut bir alışkanlığınızı kaldıraç olarak kullanıp yeni alışkanlığın bağlanabileceği bir eklem yer oluşturursunuz. Hâlihazırda kitap okuma alışkanlığınız varsa okuduktan sonra meditasyona geçmeye kendinizi alıştırabilirsiniz. Başka bir örnek vermek gerekirse; “Sabah çayı demledikten sonra yüksek lisans tezim için en az bir paragraf yazacağım” gibi.
2) Çevrenizi Yeniden Tasarlayın
Thorndike “tercih mimarisi” ile alakalı bir deney uygulayarak çevrenin alışkanlık ve seçimlerimiz üzerinde ne kadar etkili olabileceğini gösteriyor. Yaptığı bir deneyde, kafeteryada kasanın yanındaki otomatlara su şişeleri yerleştiriyorlar. Daha da ötesi kafeteryanın çeşitli noktalarına yeni su dolapları ekliyorlar. Böylece hem otomattaki meşrubatların yanında hem de kafenin çeşitli noktalarında çok daha fazla suya erişim imkânı bulunuyor. Araştırmanın sonuçlarına bakınca görüyorlar ki, bundan sonraki 3 aydaki meşrubat satışları %11,4 düşmüş; su satışları ise % %25,8 artmış.
Yeme alışkanlıklarınızı yeniden şekillendirmek için mutfağınızın mimarisini ve alışveriş seçimlerinizi tekrardan gözden geçirebilirsiniz. Ayrıca sizi spor yapmaya teşvik edecek şekilde odanızı ya da evinizi şekillendirmeniz belki de yeni alışkanlıkların kapısını aralayacaktır.
3) Yeni Alışkanlıklarınıza Küçük Sürprizler Yapın
Elektrik mühendisliği okuyan bir yazılım öğrencisi, Netflix izlemeye bayılmaktadır. Fakat daha fazla spor yapması gerektiğinin de farkında olarak bir yazılım geliştirerek bu çelişkiye bir çözüm üretmek ister. Bu yazılımın içinde yeterince pedal çevirmediği sürece Netflix izlemesini engelleyen bir algoritma oluşturuyor. Netflix ödülüne ulaşmak için kendini yeni bir alışkanlık oluşturmaya mecbur bırakıyor. Alışkanlıkların sürdürülebilir olması için sonunda ödüllendirilmeye ihtiyacı olduğunu söyleyebiliriz.
Bir bakıma söyleyebiliriz ki, “Yeni bir alışkanlığı oluşturmak ne kadar sürer?” yanlış bir soru. Doğrusu şu olmalı: “Yeni bir alışkanlığı oluşturmak ne kadarını gerektirir, bu davranışı otomatikleştirmek için kaç defa tekrar etmeliyim?”
4) İşleri Olabildiğince Kolaylaştırın
Tezinizi ya da blog yazmak için zorlandığınızı mı düşünüyorsunuz? O halde başlayacağınız en alt eşiğe doğru inmeniz gerekiyor demektir. Belki yalnız bir cümle yazıp bırakacaksınız, olsun. Spor yapma alışkanlığı için gerekirse günde bir şınava kadar düşürebilirsiniz. Ya da sizin için çok kolaysa 5 dk.ya çıkarın. Özetle, başlamamak için hiçbir bahaneniz kalmayacak en alt eşik noktası neyse, oradan başlayın. Buna “2 dk. kuralı” deniyor. Bende işe yaradı, 5-10 dk. arası haftada 1-2 kez yaptığım spor alışkanlığı haftada 3 kez ve 30 dk. ritmine kadar zamanla yükseldi.
İngiltere hükümeti vergi toplama oranlarını artırmak için ufak bir taktik değişimine gidiyor: Vatandaşlarını vergi formunu indirmeleri için bir siteye yönlendirme adımını ortadan kaldırarak onlara doğrudan bir indirme linki gönderiyorlar. Süreci böylesi küçük bir adımla kolaylaştırarak vergi alımlarını %19,2’den %23,4’e yükseltmeyi başarıyorlar. Küçük görünen bu fark ülke çapında ödenen vergiler bağlamında milyonlara karşılık geliyor elbette.
Sonuç: Öz Disiplin Alışkanlıklarla Kazanılır
Alışkanlıkların öz disiplin ve özdenetim gibi erdemlerin bir sonucu değil bir ön koşulu olduğunu hatırlayın. Girişimci Youtuber Thomas Frank, bir uygulama yardımıyla her gün saat 05.55’te yataktan kalkmadığı takdirde Twitter hesabında otomatik olarak şu mesaj yazılıyor: “Saat 06.10 ve kalkmadım çünkü tembelin tekiyim. Çalar saatimin bozulmadığını varsayarak PayPal hesabımdan 5 dolar kazanmak için bu tweet’i cevaplayabilirsiniz (5 kişiyle sınırlıdır).”
Kaynaklar
Jeremy Dean – “Making Habits Breaking Habits”
James Clear – “Atomik Alışkanlıklar”
