Hepimiz çocukken her gün yeni bir deneyimle karşılaşıyor ve farklı şeyler öğreniyorduk. Bir gün çok yanlış bildiğimiz bir bilgi yıkılıyor, hayretle karşıladığımız başka bir dünyaya uyanıyorduk. Şimdiki yoğun iş hayatımızda ise her günü bir öncekinin tıpatıp tekrarı olarak yaşayıp gidiyoruz. Bundan dolayı, birbirine benzer günleri aradan çıkardığımızda geriye kalan heyecan verici birkaç tatil gününü ya da doğum günü partisi geçen bir yılımızın bilançosu haline geliyor. Aslında ne kadar rutin bozan yeni deneyimlere sahip olursak o oranda hayatın ve zamanın hakkını vererek yaşıyoruz demektir.
İşte zaman algımızın çocukluktan farklı olmasının nedeni bu: Zihnimizde çığır açan yeni deneyim ve bilgilerle bağımızın zayıflaması. Peki, yeni deneyimleri bizzat yaşamamız ya da yeni bir icat/keşif yapmamız mı gerekiyor? Yoksa rutin ve birbirini tekrar ederek bizi güvende hissettiren gündelik hayatımıza mahkûm mu kalacağız? Hayır, bir alternatifimiz var; edebiyat ve bilim okumak da işimizi görür sanki. Ne dersiniz, çocuklar gibi meraklı bir zihinle kitap okumak zamanı bizim için yavaşlatabilir mi?
Kitap Okumak Ömrünüze Ömür Katar
Kitap okuyacak zamanım yok diyenlerden misiniz? O zaman size karşıt bir kanıt sunalım: Aslında kitap okudukça yaşadığınız süre artıyor. Bir araştırmaya göre çokça kitap okumak uzun bir ömre sahip olmakla ilişkili. Elbette bunu bir neden sonuç ilişkisi olarak ele almak hata olacaktır. Fakat kitap okuyanlarla okumayan kişilerin karşılaştırdıkları bu araştırmada okuyan grubun %20’lik bir avantaja sahip olduğunu istatiksel olarak gösteriyorlar. Açıklaması zor gibi görünse de muhtemel nedenler arasında birkaç tane sayabiliriz. Okuyarak daha bilgili olan insanlar daha iyi beslenirler, stresle baş etmeyi öğrenirler. Daha etkili alışkanlıklar geliştirirler, başka insanların hayatlarından ve hatalarından ders çıkarırlar. Nelerin riskli ya da güvenli olduğu konusunda daha duyarlı ve bilinçlidirler. Zihinlerini daha sık ve yoğun kullandıkları için bunama ve alzaymır gibi hafızayla bağlantılı hastalıklara karşı kendilerini koruyabilirler. Bütün bunlar ve yazmadığımız başka avantajlar insanın ömrünü uzatmaya yeter de artar bile.
Bilgileri Sentezleyerek Okumanın Gücü
Bir araştırmada en çok satan çizgi roman yazarlarının başarılarının sırrına dair ilginç bir sonuç ortaya çıkıyor. Bu başarının, yayıncıların sahip olduğu kaynaklar, yazarların ne kadar deneyimli olduklarıyla bir ilgisi yok. Ya da daha önce ne kadar çizgi roman ürettikleriyle hiçbir bir alakası da yok. Bu çizgi romancıları diğerlerinin ötesine taşıyan özellik, daha önce pek çok türde ürüne imza atmış olmaları. Yani yalnızca, komedi içerikli çizgi romanlar yapıp o türde uzmanlaşmıyorlar. Bunun yanında kariyerlerinin farklı zamanlarında fantastik, dram, polisiye, macera ve romans gibi çeşitli türlerde eserler veriyorlar. Bundan hareketle kitap okumak için ihtiyacımızı olan heyecanı canlı tutacak şey tam da bu olabilir: Öğrendiğimiz bilgileri birbiriyle sentezlemek. Belki yeni icat ve keşifler yapamayız ama hiç kimsede bulunmayan bilgi kombinasyonlarına sahibiz. Zihnimizdeki farklı bilgileri mutasyona uğratarak keşif hissini deneyimleyebiliriz. Kitap okumak hayatımıza oldukça değer katıyor. Yalnızca bilgileri depolama isteğinden çok onlar arasında bağlantılar kurmaya odaklanmalıyız.
Merakla Okumak Ödüllendiricidir
Yapılan başka bir araştırmada, merak ve hafıza arasında güçlü bir ilişki buluyorlar. Araştırmacılar, katılımcıların ilginç sorulardan oluşan bir listeyi gözden geçirmelerini ve her soru için merak düzeylerini gösteren puanlar vermelerini istiyorlar. Cevabı en çok merak edilen sorular için katılımcıların salgıladıkları dopamin miktarının önemli ölçüde arttığını gözlemliyorlar. Dopamin nörotransmiteri ödül alacağımızı beklediğimiz durumlarda aktive olur. Dahası beynimizin hafıza merkezi olan hipokampüsle güçlü bir bağlantıya sahiptir. Bundan dolayı katılımcıların daha çok merak duydukları bilgileri daha fazla hatırladıkları sonucuna ulaşıyorlar. Yani biz de bir kitabı ne kadar merakla okursak o derece aklımızda kalma ihtimalini artırabiliriz. Şimdi düşünün rutinlerinizin ötesinde sizin merakınızı cezbeden neler var hayatınızda? Merak sizi hayatta tutan temel dinamiklerden biri ve hafızanızı yoklayınca aklınızda yer eden deneyimlerin sizi siz yaptığını fark edeceksiniz.
