Oyun Terapisi Yaklaşımı Nedir? Çocuklara Nasıl Yardımcı Olur?

Oyun terapisi genellikle çocuklarla uygulanan bir terapi metodudur. Çocuklar psikolojik bir problem ile karşılaştığında çoğunlukla oyun terapisine yönelinmesinin temel sebebi, çocukların yetişkinler gibi duygularını tam olarak anlayamıyor ve bunu kelimelere dökemiyor olmasıdır.

Oyun terapisi dışardan bakıldığında sıradan bir oyun oynama süreci gibi gözükse de her anı bundan çok daha fazlasıdır.

Oyun terapisti oyunu kullanarak çocuğun konuşarak anlatamadığı noktaları bir yandan gözlemlerken diğer yandan da çocuğun içgörü kazanarak sorun yaşadığı alanı tanımasına yardımcı olmaktadır. Bu süreçte çocuk oyunla beraber sorun yaşadığı alanla alakalı baş etme becerileri kazanır veya uygun görülmeyen davranışının altında yatan süreci ortaya çıkararak onu yönlendirmeyi öğrenmektedir.

Oyun terapisi dışardan gözüktüğü gibi sade bir oyun değildir, oyun terapisi çocuğun dilidir ve terapide de amaç oyunu sembolik alana taşıyarak iç sesin yansımasını oyunlara dökebilmektir. Oyun terapisinin ilk amaçlarından birisi çocuğun güveninin kazanıldığı terapi odası içerisinde içsel sürecini oyuna yansıtarak çıkarmasını sağlamaya çalışmaktır. Oyun terapisinin başarısının altında yatan en temel dayanaklardan birisini “sembolik oyun” olarak kabul edebiliriz.

Oyun Terapisi Nedir?

Tanım ve Amaçlar:

Oyun terapisi, çocukların kendilerini ifade etmeleri ve duygusal problemlerini çözmeleri için oyun aktivitelerini kullanır. Çocuklar oyun sırasında iç dünyalarını dışa vurur, bu da terapistin onların duygusal ve psikolojik durumlarını anlamasına yardımcı olur. Oyun terapisi, çocukların dil ve bilişsel becerilerinin gelişim aşamasında olduğu dikkate alınarak tasarlanmıştır, bu nedenle sözlü terapilere göre daha etkili olabilir.

Oyun terapisinin temel amaçları şunlardır:

• Çocukların duygusal sorunlarını ve travmalarını anlamalarına ve işlemelerine yardımcı olmak.
• Davranışsal problemleri tanımlamak ve iyileştirmek.
• Sosyal ve iletişim becerilerini geliştirmek.
• Özsaygı ve kendine güveni artırmak.

Oyun terapisi, klasik terapilerden farklıdır çünkü çocukların doğal oyun oynama eğilimlerinden yararlanır. Diğer terapi biçimlerinde, genellikle konuşma ve bilişsel süreçler ön planda iken, oyun terapisinde çocukların oyun davranışları gözlemlenir ve bu davranışlar üzerinden terapötik müdahaleler yapılır.

Oyun Terapisinin Faydaları Nelerdir?

Uluslararası Oyun Terapisi kuruluşunun verilerine göre oyun terapisine giden çocukların %71’i pozitif değişimler elde etmektedir. Oyun terapisi ailelerin başvurduğu temel sebebin yanı sıra birçok alanda çocuğa destek olur ve geliştirir.

Oyun terapisinin potansiyel ek faydaları:

• Davranışları hakkında daha fazla sorumluluk sahibi olma
• Baş etme becerilerini ve çözüm bulma becerilerini geliştirme
• Özsaygı
• Empati ve beraberinde gelen diğerlerine karşı saygının artışı
• Kaygı verici durumlarda yaşanan kaygının azalması
• Duygularını anlama ve ifade etme konusunda becerinin artması
• Daha güçlü sosyal beceri
• Daha güçlü aile ilişkileri

Bazı çocuklar süreç içerisinde terapiste güvenmekte zorluk yaşasa da, güven bağı oluştukça ve güçlendikçe çocuklar terapi sürecinde çok daha konuşkan ve yaratıcı hale gelmektedirler. Bu durum terapi hedefleriyle birlikte çocukların gün içerisinde zorluk yaşadığı ve nispeten basit olarak görünen olaylarda da kendilerine yardım edecek kazanımlar elde etmelerini sağlamaktadır.

Oyun terapisinin ayrıca daha fazla konuşma konusunda cesaretlendirdiği ve motor becerilerin gelişmesine katkı sağladığı sık görülen bir durumdur.

NOT: Eğer çocuğunuza koyulmuş mental veya fiziksel (otizm, SMA, nörolojik problemler vs.) bir tanı var ise oyun terapisi herhangi bir medikal tedavi içermediğinden dolayı süreç içerisinde tedaviye destek amacıyla kullanılabilecek bir yöntemdir. Herhangi bir mental ve fiziksel tanı için bir tedavi yöntemi olmadığı bilinmelidir.

Oyun Terapisi Hangi Konularda Yardımcı Olur?

Her yaştan insanın oyun terapisinden faydalanabilecek olmasına karşın, çoğunlukla 3-12 yaş arası çocuklarda kullanılması tercih edilmektedir. Oyun Terapisi;

• Okulda yaşanan problemlerin çözüm sürecinde
• Agresyon ve öfke problemlerinde
• Ailevi problemlerde (boşanma, ölüm, kardeş kıskançlığı)
• Travmatik yaşantılar ve doğal afetler sonrasında
• Aile içi şiddet, istismar ve red durumlarında
• Anksiyete, depresyon ve yas süreçlerinde
• Yeme veya tuvalet sorunlarında
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun semptomlarının azalatılması için destek sürecinde
• Otizm Spektrum bozukluğu için destek amacıyla

kullanılabilir.

• Medikal süreçleride veya kronik hastalıklarda destek amacıyla
• Gelişim geriliklerinde veya öğrenme güçlüğünde özgüven sağlanması amacıyla

Oyun Terapisi Nasıl Yardımcı Olur?

Çocuklar ve yetişkinler arasında ufak bir iletişim boşluğu vardır. Yaş ve gelişim evresine bağlı olarak değişen seviyelerde de olsa çocuklar yetişkinlerin sözel ifade becerilerine sahip değildirler. Çocuklar da bir şeyler hissederler fakat bunu ebeveynlerine veya çevrelerindeki yetişkine ifade edebilecek kadar dil becerileri yoktur henüz. Bu sorunu nasıl çözeceklerini de bilmedikleri için çoğu canlı organizmada olduğu gibi fakında olmasalar ve ifade edemiyor olsalar da bu durum davranışlarına yansımaya başlayacaktır. Bahsedilen ifade eksikliği sadece hoş olmayan durumlar için değil hoş olarak kabul edilen durumlar için de geçerlidir.

Bu yaşantının sonucu olarak da yetişkinler çocuğun sözel olmayan ipuçlarını yanlış yorumlayabilir veya bazı durumlarda tamamen gözden kaçırabilmektedirler. Bu durum da daha sonrasında çevredeki yetişkinlerin anlamlandıramadığı davranış örüntüleriyle karşımıza çıkar.

Çocuklar dünyayı ve içsel süreçlerini yönetmeyi genellikle oyun yoluyla öğrenirler. İçsel duygularını ve en derin hislerini ve duygularını tamamen özgür hissettikleri oyun yoluyla sergilemektedirler. Ne arayacağını bilen birisi için oyun sembolik alanda çok fazla veri sunmakta ve altında derin anlamlar ve açıklamalar barındırmaktadır.

Çocuk yetişkinlerin dünyasında kendini yeterli seviyede ifade edemediğinden dolayı terapist çocuğun inşa etmiş olduğu dünyaya girerek orada çok daha yeterli olduğu ifade gücünü yani oyunu kullanmayı amaçlamaktadır.

Oyun oynandıkça çocuk terapistin kendi dünyasına girmesine daha çok izin vermektedir. Güven ortamı oyun terapisi için olmazsa olmaz gerekliliklerden birisidir. Bu sebeple öncelikle çoğu izni gereklidir ve bunu zorla almanın hiçbir yolu yoktur. Her çocuk kendi sürecini oluşturarak yavaş yavaş oyun terapistini kendi dünyasına kabul eder. Bu sebeple çok daha büyük sorunlar (travma gibi) yaşayan çocuklar terapiste duyacağı hızlı güvenle daha çabuk sonuca ulaşabilirken, sorun alanı daha makul olan çocukların uzun sürebilmektedir. Yani süre ve sorun arasında doğru orantı yoktur oyun terapisinde.

Oyun terapisinin süreci her terapiste ve çocuğa göre farklılıklar göstermektedir. Terapist gerek duyması halinde ebeveynler ve öğretmenler ile çocuklu veya çocuksuz görüşmeler yapmak isteyebilir.

Bu süreçte oyun terapistleri oldukça dikkat içeren bir süreç yönetmekte, çocuğun ebeveynlerinden ayrılmasına tek başına oyun oynama sürecine ve ebeveynleri döndüğünde nasıl tepki verdiğine ve tabii ki oyun süreci içerisinde gözlemler yaparak kendisine veri toplamaktadır.

Bir çocuğun farklı tür oyuncaklara verdiği tepkiler, haftadan haftaya gerçekleşen davranış değişiklikleri ve bunların takibi, korku ve endişe mekanizmalarının içerde nasıl süreçler yaşadığı ve dışarıya nasıl çıktığı oyun yoluyla gözlemlenebilmektedir. Oyun terapisti bu gözlemleri sürece rehberlik etmesi amacıyla kullanmakta ve gerektiğinde yine gözlemleri sonucu davranış değişikliklerine gidebilir. Her çocuk özeldir ve kendi sürecini yaşamalıdır. Bu sebeple bu sürecin genel bir reçetesi de çıkarılamamaktadır.

Oyun Terapisi Nasıl İlerler?

Çocuğa ve duruma bağlı olarak uygulanabilecek birçok yöntem içerisinde terapist çocuğa bir oyunda yönlendirerek rehberlik edebilir veya süreci çocuğun kurmasına müsaade ederek o sembolik dünyaya girmeyi hedefleyebilir.

Mesela, terapist çocuğa bir bebek evi içerisinde yaşadığı bilinen sorunları canlandırması konusunda yardımcı olurken, kuklalar yardımıyla da yaşadığı bir sorunu terapistin kendisi söylemeden ortaya getirmesi için onu cesaretlendirebilir.

Başka bir örnekte de terapist süreci kendi yetişkin diliyle domine etmemek amacıyla bütün evreni oyun odası içerisinde oluşturması için özgür bir alan açarken kendisini de içeri alması için çocuğa gerekli olan süreyi tanımayı tercih edebilir.

Oyun Terapisi Yaklaşımları

Çocuk Merkezli Oyun Terapisi:

Çocuk merkezli oyun terapisi, Virginia Axline’ın çalışmalarına dayanan ve Carl Rogers’ın insancıl yaklaşımını benimseyen bir terapi ekolüdür. Bu yaklaşımda, terapist çocuğa tamamen güvenli ve kabul edici bir ortam sağlar, böylece çocuk kendini özgürce ifade edebilir. Terapistin rolü, çocuğu yargılamadan ve yönlendirmeden dinlemektir.

Çocuk merkezli oyun terapisinin temel ilkeleri şunlardır:

• Koşulsuz Pozitif Kabul: Terapist, çocuğu olduğu gibi kabul eder ve ona değer verir. Bu, çocuğun kendini güvende hissetmesini ve duygularını özgürce ifade etmesini sağlar.
• Empatik Anlayış: Terapist, çocuğun duygularını ve deneyimlerini anlamaya çalışır ve bu anlayışı çocuğa yansıtır. Bu, çocuğun kendini anlaşıldığını hissetmesine yardımcı olur.
• Otantik İlişki: Terapist, çocukla samimi ve otantik bir ilişki kurar. Bu, terapötik sürecin güvenli ve destekleyici olmasını sağlar.

Çocuk merkezli oyun terapisinde, çocuk terapötik sürecin lideridir. Çocuğun oyun seçimleri ve yönlendirmeleri doğrultusunda ilerlenir. Bu yaklaşım, çocuğun kendi içsel kaynaklarını ve yeteneklerini keşfetmesine ve geliştirmesine olanak tanır. Çocuk merkezli oyun terapisi, çocuğun kendine güvenini artırır, duygusal iyileşme sağlar ve genel olarak psikolojik sağlığını destekler.

Filial (Ebeveyn) Oyun Terapisi

Filial oyun terapisinde, ebeveynler de terapötik sürece dahil edilir. Terapist, ebeveynlere oyun terapisi tekniklerini öğretir ve onları çocuklarıyla birlikte terapötik oyun seanslarına katılmaları için rehberlik eder. Bu ekol, ebeveyn-çocuk ilişkisini güçlendirmeyi ve ebeveynlerin çocuklarının duygusal ihtiyaçlarını daha iyi anlamalarını sağlamayı amaçlar.

Bilişsel-Davranışçı Oyun Terapisi:

Bu yaklaşım, bilişsel-davranışçı terapi prensiplerini oyun terapisine entegre eder. Terapist, çocuğun düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmeye yönelik oyun aktiviteleri kullanır. Bu yöntem, çocukların problem çözme becerilerini geliştirmelerine ve olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmelerine yardımcı olabilir.

Jungian Oyun Terapisi:

Jungian oyun terapisi, Carl Jung’un analitik psikoloji teorilerine dayanır. Bu ekolde, semboller ve arketipler önemli bir rol oynar. Çocukların oyunları, bilinçaltındaki sembolik anlamları ortaya çıkarmak için analiz edilir. Terapist, çocuğun oyun yoluyla içsel çatışmalarını ve psikolojik sorunlarını anlamaya çalışır.

Bu ekoller, oyun terapistlerinin çocuklarla çalışırken farklı yaklaşımlar ve teknikler kullanmalarına olanak tanır. Her ekol, çocuğun ihtiyaçlarına ve terapistin tercihlerine göre uyarlanabilir. Bu çeşitlilik, oyun terapisinin esnek ve etkili bir terapi biçimi olmasını sağlar.

Özetle

Oyun terapisi uzun yıllardır çocuklarda terapi amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Oyun terapisi yoluyla çocukların ifade etmekte zorlandığı konularda oyun yoluyla sağaltım sağlanması amaçlanmaktadır. Oyun terapisinin birçok alanda faydası görülmektedir. Bazı alanlarda direkt olarak çözüm yolu olarak kullanılırken bazı konularda ise destek amacıyla kullanılmaktadır.

Çocuğunuzun oyun terapisine ihtiyaç duyduğunu düşünüyorsanız, bizimle iletişime geçerek detaylı bilgi alabilirsiniz.