Özdeşim kurmanın savunma mekanizması olarak ele alınması ilk etapta konuyla ilgilenenlerin doğru bulmadığı bir yaklaşım olabilmektedir. Çünkü yazının başında da belirttiğim gibi savunma mekanizmalarında aranan temel özelliklerden birisinin bilinçdışında cereyan etmesi gerekirken özdeşim kurmak çoğu zaman bilinçli bir tercih gibi börünmektedir. “Büyüyünce babam/amcam/annem/teyzem/abim/ ablam gibi olacağım.” Sözleri bize gayet bilinçli bir tercihmiş gibi görünmektedir. Freud bu konuda özellikle bir ayrım yapmıştır:
Savunmacı olmayan ve savunmacı bir özdeşim olarak iki kategoride inceleyebileceğimiz özdeşimin kavramının ilk kısmında, sevilen bir kişiye karşı özdeşim kurma vardır. “büyüdüğünde onun gibi olmak” kavramı aslında burada bulunmaktadır. Fakat ikinci kısımda kurulan özdeşim daha savunmacı bir amaçla ele alınmaktadır. Tehdit hissedilen durumda oluşan kaygıdan kurtulmak amacıyla kurulan özdeşimdir. “Annem beni cezalandırabilir, annem gibi olursam annem içimde olacağından dolayı cezalandırmaz.” düşüncesi ile süreci özetleyebiliriz. Ya da “annem babamı cezalandıramıyor o zaman babam gibi olmalıyım.” yaklaşımı da bu sürecin bir örneği olabilir.
Freud’un en çok kabul edilen özdeşim kurma savunma mekanizması, dinamik okumalar yapmaya başlayan birisinin ilk birkaç sayfada karşısına çıkacak olan “ödipal dönem” idi. Bu ünlü metodolojide 3 yaşlarına gelen erkek çocuk annesinin kendisine ait olmasını isterken, karşısına babası gibi güçlü alt edemeyeceği bir rakip çıkar. Libidinal enerjisini annesine yöneltmiş olan çocuk, saldırgan enerjisini de babasına yöneltmeye başlar. Fakat bir süre bu savaşı kazanamayacağını anlamasıyla egosu devreye girerek özdeşim kurma savunma mekanizmasını çalıştırmaya başlar ve şöyle bir açıklama getirir bilinçdışında: “Annemi elde edemiyor olabilirim, o zaman babam gibi olursam ben de ileride annem gibi bir eş bularak evlenebilirim.” Freud’un evrensel ve normal olarak kabul ettiği bu savunma durumu gelişimin sağlıklı bir parçasıdır.
Özdeşim için daha yetişkin bir örnek verecek olursak istismarcı bir anne ve baba ile yetişen çocuğun dayısı gibi kavgacı birisi olması bu duruma örnektir. Hem ev içi istismara karşı koyabilmenin hem de zedelenmiş ruhsallığını dışarıda gizlemesinin yolu olarak çevresinde gördüğü kavgacı bir kişiliği kendisine örnek olarak almıştır. Bu sayede ev uzun süreler kendisine evde karışılmış olmasının savunmasını dışarıda da olası ihtimallerini gördüğü anda vurup devirerek savuşturabilecektir.
Savunma mekanizmaları hakkında daha detaylı bilgi için tıklayınız.
Ayrıca Bknz:
Savunma Mekanizmaları,
Yer Değiştirme Savunma Mekanizması,
Karşıt Tepki Oluşturma Savunma Mekanizması,
İçe Atma Savunma Mekanizması,
Geri Çekilme Savunma Mekanizması,
Yalıtma Savunma Mekanizması,
Düşünselleştirme Savunma Mekanizması,
Akılcılaştırma Savunma Mekanizması,