Çocukluğumun ilk yıllarından itibaren atari ve bilgisayar oyunlarıyla oldukça iç içe büyümüş biri olarak oyunların benim için neden bu kadar çekici olduğunu hiç düşünmemiştim. Bunun cevabını üniversitede aldığım psikoloji eğitiminden sonra anlamaya başladım. Oyunlar temel olarak üç yönden bizi tatmin ediyordu: Kabiliyet, özerklik ve aidiyet. Para biriktirmek de bir çeşit oyun değil mi? Oyunlaştırma sayesinde çocuklarımıza para biriktirmeyi öğretebiliriz.
Bir çocuğun, oyunda düşmanlarını öldürürken kabiliyeti gelişir. Hangi görevi ilk önce yapacağını ya da hangi silahla ilerleyeceğini seçmesiyle özerkliği beslenir. Düşmanlarını öldürerek arkadaşları arasında kendini önemli ve grup aidiyeti hisseder. Aslında hepimizin insani olarak temel ihtiyaçlarından bahsediyoruz. Sadece, yetişkinliğin sorumluluklarıyla beraber bu ihtiyaçlarımızı daha çok iş dünyasında doyurmaya çalışıyoruz. Bununla beraber kendi dünyalarımızda çocuklarımızdan farklı olarak parayla yeni bir ilişki kurmaya da başlıyoruz. Onlar buldukları parayı harcarken biz biriktirmeye çalışıyoruz. Dahası bunu çocuklarımıza da öğretmek istiyoruz.
Çocuklarımızı yetişkin iş dünyasına hazırlarken onlara para biriktirmeye dair bir öğreti sunabiliriz. Bu noktada oyun dünyasından öğrendiğimiz ilkeleri uygulamaya çalışabiliriz. Çocuklara para biriktirmeyi öğretirken oyunların gücünü kullanabiliriz, nasıl mı?
1) Kabiliyet
Para biriktirmek, kısa vadeli istekleri uzun vadeli bir hedef için kontrol edebilme becerisini gerektirir. Çocuğunuza ulaşabileceği bir hedef koyduğunuzda ona ulaşmak için gösterdiği çabayı takdir edin. Harçlığının bir kısmını günlerce harcamaktan vazgeçiren motivasyonu ondan anlatmasını isteyin. Biriktirmeye yönelik yaptığı seçimin altındaki başarı hikâyesini can kulağıyla dinleyin. Çocuğunuz kendini ifade ettikçe kendini başarılı hisseder. Tıpkı oyunlardaki karakterinin güçlenmesi gibi para biriktirme kabiliyeti kazanır. Zorlandığı bir durumda kaldığında kendisini nasıl kontrol etmiş mesela? Vazgeçmesini ve anlık istekler için parasını harcamasını ne engellemiş? Bunu görüp takdir ettiğinizde para biriktirme becerisini kimliksel olarak da güçlendirmiş olursunuz. “Para biriktirip şu hedefi gerçekleştirmeyi başardın, bunun için vazgeçtiğin şeyleri görüyorum ve seninle gurur duyuyorum.”
2) Özerklik
Para biriktirmek ya da belli sınırlar çerçevesinde harcama konusunda çocuğunuzun yapacağı seçimlere izin verin. Tabi, her seçim gibi sonuçları hakkında bilgi sahibi ve farkında olmaları konusunda yardımcı olun. Biriktirmesi veya harcaması için para verdiğinizde belli sınırlar koyarak çocuklarınıza seçim hakkı sunabilirsiniz. Yaşına uygun olacak şekilde iki üründen birini satın alması ya da ulaşmak istediği büyük bir ürün için bugünkü harçlığını saklaması arasında onlara seçim yapma imkânı verin. Kontrolün kendinde olduğunu hisseden çocuğunuz oyunlardaki özgürlüğü sizin desteğinizle tatmış olacak. Koyduğunuz sınırlar ailevi değerlere uygun seçimler yapmalarını kolaylaştıracaktır. Bunun yanında para biriktirme konusunda sizden gördüğü modeli benimseyecek. Oyunlardaki seçim gücünü para biriktirme ve harcama konusunda da hissederek sorumluluk da kazanacaktır. “Bu haftaki harçlığınla marketteki çikolatayı mı almak istersin yoksa paranı biriktirip o sevdiğin oyuncağı mı?”
3) Aidiyet
Çocuklar yetişme süreçlerinde ebeveynlerinin onayını almak için gözlerinin içine bakarlar. Anne-babaları için ne kadar önemli ve değerli olduklarından emin olmak isterler. Para biriktirmek ailenin önemli bir yönü ise bu durum çocuğunuz için de önem arz eder. Para biriktirmenin ailevi bir sorumluluk olduğuna inanarak aile kültürüne katkı sağladıklarını düşündüklerinde size olan aidiyet duyguları daha da gelişir. Para biriktirmenin ailenin ekonomisine nasıl katkı yaptığını onlara anlatın. Sonrasında ne kadar olgun seçimler yapabildiklerini izleyin. Arkadaşlarıyla işbirliği içinde oynadıkları oyunda kendilerini sundukları katkı sayesinde nasıl önemli hissediyorlarsa ailenizin de para biriktirme konusunda nasıl güçlü bir takım olduğunu gösterin. “Bu haftaki harçlığını bir kısmını tatil kumbaramıza attığın için teşekkür ederim tatlım, senin de katkınla hep beraber güzel bir tatilin tadını çıkaracağız.”
Elbette, her şeyden önce model olmanız bir numaralı kural. Çocuklar hemen her şeyi bizim davranışlarımızı gözlemleyerek öğrenirler. Ekonomik olarak hangi tavırla hareket ettiğinizi aile içi sohbetlerde gösterirseniz sizi örnek almakta zorlanmayacaklardır. Böylece ailevi değerleriniz doğrultusunda para biriktirmeyi bir erdem olarak kazanabilirler.
Kaynak
Madigan, Jamie (2015). Getting Gamers: The Psychology of Video Games and Their Impact on the People Who Play Them.
