Sigara içmek sadece fiziksel bir bağımlılık değil. Sağlığımıza zararlı olmasına, cildimizi daha erken yaşlandırmasına ve daha erken ölme riskini artırmasına rağmen kısa vadede sosyal ve psikolojik faydaları da mevcut. Kimimiz odaklanmak için sigara içmeyi faydalı bulabilir. İşe ara verip dinlenmek, iş arkadaşlarıyla sosyalleşmek, can sıkıntısından ve stresten kısa vadeli olsa da kurtulmak için sigaraya başvururuz. Sigara kötü hissettiğimiz anları daha az kötü hale; iyi hissettiğimiz anları da daha iyi hale getirebilir.
Ancak, her bağımlılık gibi sigara da sadece geçici çözümler üretip kalıcı sorunlar yaratır. Nitekim, kısa vadeli rahatlamalar uzun vadeli felaketleri beraberinde getirebilir. Bu yüzden sigara içmek, pek çoğumuzu rahatsız eden bir alışkanlıktır ve ondan kurtulmak isteriz. Bu konuda bize en çok fayda verebilecek şey yeni bir alışkanlık yaratarak spor yapmaktır. Peki, spor ve egzersiz alışkanlığıyla sigara alışkanlığını nasıl alt edebilirsiniz?
Bir Alışkanlığı Diğeriyle Yok Et
Olumlu bir alışkanlığın olumsuz olanı egale etmesi için kaynayan kurbağa hikayesini hatırlayalım. Bu hikâyede, kurbağayı ilk önce kaynar suya atarlar ve kurbağa ani bir hareketle sudan zıplayarak kurtulur. Sonrasında aynı kurbağayı bu sefer ılık bir suya koyarlar. Suyun altını açarlar ve kurbağa ağır ateşle yavaş yavaş kaynayarak ölür. Suyun sıcaklığının yavaşça artmasından dolayı değişimi hissedemez ve kaynadığının farkına varamadan ölür.
Yeni bir alışkanlığı aynen bu kurbağa gibi kısık ateşte ısıtarak meydana getirebiliriz. İster kas çalışması, kardiyo, ister dans veya yoga olsun her türlü fiziksel aktiviteyi bir alışkanlığa dönüştürmenin ilk adımı kısa sürelerle, basit ve kolay adımlarla başlamak. Vücudu yavaş yavaş ısınan kurbağanın fark etmediği gibi spor yapmak sonunda keyif aldığımız düzenli bir alışkanlığa kendiliğinden dönüşmeye başlar.
Sigara ihtiyacının stres, can sıkıntısı ve odaklanmayla ilgili kısmına spordan edindiğimiz psikolojik fayda zamanla ağır basmaya başlar. Çünkü sporun en bilinen faydalarından biri stresi düşürmesi ve odaklanma becerimizi artırmasıdır. Bu yüzden sadece bir şınav çekmek ya da 2 dakika boyunca volta atmak bile olsa egzersize başlamak, ılık suyun altını bir derece de olsa yükseltmek gibi gelir.
“Kobra Etkisi”ni Avantaja Çevir
Britanya’nın Hindistan’ı yönettiği zamanlarda anlatılan bir hikaye vardır. Ülke kobraların istilasına uğrar. Bunu çözmek için ülke lideri yakalanan her kobra için halka bir ödül vereceğini duyurur. Başlarda oldukça başarılı olan bu yöntemle kobraların sayısı azalır. Bunu gören lider bu ödül sistemini sonlandırır. Ancak hesaba katmadığı bir şey vardır. Halk kobra ödülü almak için kobra yetiştirmeye başlamıştır. Ödül ortadan kalkınca da bütün kobralar tekrardan sokaklara salınır ve durum eskisinden daha kötü hale gelir.
Buna literatürde kobra etkisi deniyor. Bu tarz müdahaleler günlük hayatımızda da bizi etkiler. Yapılan bir araştırmaya göre, “Sigara İçmek Yasaktır!” işaretlerinin insanların sigara içme isteklerini dürterek daha fazla sigara içmelerine neden olduğu ortaya çıkarılmış. Aslında azaltması niyetlenen bir hatırlatıcı, istenmeyen bir alışkanlığı daha da pekiştirebiliyor. Tıpkı kobraların azaltılması adına üretilen poitikanın onu daha da artırması gibi.
Bu durumu tersine çevirmek için spora dair hatırlatıcılara ihtiyacımız olabilir. Evinizdeki odalardan birini veya bir kısmını spor için düzenleyebilirsiniz. Yoga yapıyorsanız, matınızı sürekli görünür bir yerde tutabilir hatta mükünse sürekli açık bekletebilirsiniz. İki duvarınız arasında bir barfiks yerleştirmek gibi hatırlatıcılar da sporu hayatınıza katmak için etkili olabilir.
Spor Yaparken Farkındalığa Yer Aç
Multitasking (çoklu görev), aynı anda birden fazla işle uğraşarak her ikisinde de başarısız olmanın yollarından biridir. Çünkü her iki görev de beynimizde bilişsel bir yük oluşturur, ancak beyinlerimiz buna göre programlanmış değildir. İlginç bir çalışmaya göre, cerrahın doğum günü olduğunda ameliyat olan hastaların ölme ihtimalleri daha yüksek çıkıyor. Dikkat dağınıklığına bağlanan bu durumda, olumlu bir gün olmasına rağmen olsa doğum gününe dair düşünceler cerrahın hata yapma riskini artırıyor.
Cerrahların performansını etkileyen dikkat dağıtıcı ve ekstra bilişsel yük oluşturan eylemler spordan aldığımız verimi de azaltır ve dahası alışkanlığa dönmesi zorlaşır. Mesela, spor yaparken müzik veya podcast dinlemek motive edici gelse de bütün dikat ve farkındalığımızı aldığımız nefese ve vücudumuzdaki değişimlere vermek daha etkili sonuçlar almamızı sağlar. Can sıkıntısıyla beraber zihinden çıkıp beden farkındalığıyla ilerlemek sonrasında daha fazla ödül hissettiğiniz bir alışkanlık meydana getirir. Sporu bir farkındalık eylemi haline getirmek, farkında olmadan sigaranın da hayatımızdan çıkmasını sağlayabilir.
Kaynakça
- Dodsworth, Laura & Fagan, Patrick (2023). Free Your Mind: The New World of Manipulation and How to Resist It.
- Sapolsky, Robert M. (2023). Determined: A Science of Life Without Free Will.
