Biyopsikososyal model, biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörler olmak üzere birbiriyle bağlantılı üç yönü dikkate alarak insan davranışını ve sağlığını anlamaya yönelik kapsamlı bir yaklaşımdır. İlk olarak 1977 yılında psikiyatrist George Engel tarafından, sağlık ve hastalığın yalnızca biyolojik faktörlerine odaklanan geleneksel biyomedikal modelin sınırlamalarına bir yanıt olarak önerilmiştir. Biyopsikososyal model, bu üç bileşeni entegre ederek sağlık ve esenlik konusunda daha bütüncül bir bakış açısı sunmaktadır.
Biyolojik faktörler: Bunlar arasında genetik yatkınlıklar, biyokimyasal dengesizlikler ve bir kişinin sağlığını ve davranışını etkileyebilecek fizyolojik süreçler yer alır. Örneğin, bazı genetik varyantlar depresyon veya şizofreni gibi ruh sağlığı bozuklukları geliştirme riskini artırabilir.
Psikolojik faktörler: Bunlar bir bireyin düşüncelerini, duygularını, inançlarını ve kişilik özelliklerini kapsar ve bunların tümü genel sağlık ve refahını etkileyebilir. Örneğin, hayata kötümser bakan bir kişi depresyon veya anksiyete yaşamaya daha yatkın olabilir.
Sosyal faktörler: İlişkiler, kültür ve sosyoekonomik durum dahil olmak üzere sosyal çevre de bir kişinin sağlığını ve davranışlarını belirlemede önemli bir rol oynayabilir. Yoksulluk içinde yaşayan veya sosyal izolasyona maruz kalan bir birey ruh sağlığı sorunlarına daha yatkın olabilir.
Biyopsikososyal modelin güçlü yönlerinden biri, sağlık ve hastalığın karmaşık bir faktörler etkileşiminden etkilendiğini kabul etmesidir. Örneğin, depresyon için genetik yatkınlığı olan bir kişi, ancak önemli psikolojik stres ve sosyal sıkıntılar da yaşarsa bu durumu geliştirebilir.
Örneğin: 45 yaşında bir kadın olan Elif K., birkaç yıldır kronik ağrı yaşamaktadır. Biyopsikososyal model, durumunu anlamak ve kapsamlı bir tedavi planı geliştirmek için biyolojik faktörleri (örn. genetik, yaralanma geçmişi), psikolojik faktörleri (örn. başa çıkma stratejileri, duygusal durum) ve sosyal faktörleri (örn. destek ağı, iş ortamı) inceleyecektir.
Ayrıca bkz: Biyomedikal model, bütünsel yaklaşım, ruh sağlığı
(İng. biopsychosocial model) Translated with www.DeepL.com/Translator (free version)