Orijinal Kaynak
Çevirmen: Gözde Kavak

Narsisizm bir spektrumdur, kişilerdeki görünümleri çeşitlilik gösterir. Sorumluluk alıyorsanız, ferasetliyseniz ve ikili ilişkiler kuruyorsanız narsistik kişilik bozukluğunuz değil ama bazı narsistik özellikleriniz olabilir.

Narsisizm kavramı üstün olduğunuza inanabildiğiniz ve kendi ihtiyaçlarınıza, bazen başkalarının zararına olacak şekilde, öncelik verebildiğiniz bir süreci ifade eder. Böylesi eğilimler hafif, duruma bağlı olabilir ya da pek çok durum karşısında belirginleşip, zamanla kalıcı hale gelebilir.

Reklam

Narsistik özellikler ve davranışlar hayatınızın birçok alanında uzunca süre yer edince, bir terapist resmî olarak narsistik kişilik bozukluğu (NKB) teşhis edebilir.

Narsisizm nedir?

Narsisizm kibir duygusuyla ilgilidir. Çoğu insanda bir dereceye kadar bulunan bir kişilik özelliği olarak görülebilir. Herhangi bir özellik gibi bu da çeşitlilik gösterir.

Spektrumun bir ucunda kimilerinin sağlıklı narsisizm olarak adlandırdığı durum bulunur. Wayzata, Minnesota’da lisanslı bir psikolog olan Dr. Kristi K. Philips, bunun genellikle çoğunluğun iyiliğiyle ilişkilendirilen olumlu bir benlik duygusu olarak görüldüğünü ifade eder.

“Sağlıklı bir öz imgeye sahip bireyler yüksek öz saygılarını, ikili ilişki dinamiklerini besleyen olumlu sosyal davranışlarla dengeleyebilirler,” şeklinde açıklıyor.

Örneğin, bir iş görüşmesinde yeni işvereninizin bu işe çok uygun olduğunuzu görmesi adına kendinizden emin bir şekilde geçmiş başarılarınızı izah edip, önemli projeleri kendinize mâl edebilir, yine de bu başarıların bir kısmının takım çalışması olduğunu kabul edebilirsiniz.

Spektrumun diğer ucunda ise, narsisizm bakış açınızı, kendinizle ve çevreyle olan etkileşiminizi olumsuz şekilde etkileyebilir. Ayrıca ilişkilerde sürtüşmeler yaşamanıza ve büyük sıkıntılara yol açabilir. Bu durum hayatınızda kalıcı hale geldiğinde, narsistik kişilik bozukluğu teşhisi almanızla sonuçlanabilir.

Özetle, bencillik spektrumunda sağlıklı narsisizm bir uçta yer alır. Ortada bazı özellikler yoğunluk açısından çeşitlenir. Diğer uçta ise, hayatınızın birçok alanını etkisi altına alan şiddetli narsistik davranışlarla karşılaşabileceğiniz klinik narsisizm bulunur.

Klinik narsisizm uyumsuz başa çıkma yöntemlerini kullanarak egoyu koruma altına alır.

Philips, “[Narsistlik] Otoriterlik, kıskançlık, kendini beğenme, yüzeysellik, empati ve vicdan yoksunluğu ile karakterizedir. Bu durum çoğunluğun iyiliğine birazcık hürmet eden ya da hiç etmeyen bireylerin işine yarar genellikle,” der.

Örneğin, bir iş görüşmesi esnasında önceki işverenleri eleştirebilir, yeterliklerinizi ve başarılarınızı abartabilir, sizin olmayan projeleri kendinize mâl edebilir veya gerçekleştiremeyeceğiniz vaatlerde bulunabilirsiniz.

Narsistik kişilik bozukluğu nedir?

Narsistik kişilik bozukluğu, terapistlerin psikolojik sağlığa ilişkin teşhisler koymak için kullandıkları Dsm-5 Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı adlı başvuru kitabında geçen resmiyet kazanmış bir psikolojik sağlık sorunudur.

NKB teşhisi alınması için, bir sağlık uzmanı, kişinin farklı durumlar içerisinde belirlenen sekiz semptomdan en az beş tanesini gösterip göstermediğini ve bunun farklı farklı durumlar içinde  altı aydan uzun süredir devam edip etmediğini tetkik eder.

Bu semptomlar ilişkilerinizi, işinizi, kimlik duygunuzu ve yaşam tarzınızı etkiler. Farkında olsanız da olmasanız da büyük sıkıntılara sebep olabilir.

Narsistik kişilik bozukluğunun sekiz temel belirtisi:

  • Kendini beğenmiş olma veya kibir duygusu
  • Güce ve başarıya yönelik fanteziler
  • Salahiyet duygusu ve kısıtlı kavrayış
  • Hayranlık ve övgüye duyulan daimî ihtiyaç
  • Başkalarından yararlanmak için manipülasyon yöntemlerini kullanma
  • Kısıtlı ya da zayıf empati
  • Rekabetçilik, güvensizlik ve kıskançlık
  • Başkalarını hor görmek ve böbürlenmek

 Narsisizmin en az beş çeşidi bulunur fakat kabul edilen sadece bir tane psikolojik sağlık sorunu tanısı vardır.

Narsistik özellikler ile narsistik semptomların karşılaştırılması

Kişilik özellikleri farklı durumlarda açığa çıkabilen düşünce ve davranış kalıplarını kapsar. Narsistik özellikler, mesela iş yerinde ekibinizin en iyisinin kendinizin olduğuna kesinkes inanıp, öyleymiş gibi davrandığınızda kendini gösterebilir.

Öte yandan semptomlar profesyonel destek almayı gerektiren bir sağlık sorununa işaret ediyor olabilir. Narsistik semptomlar yaşam kalitenizi etkiler çünkü birçok durumda karşınıza çıkarlar.

Yalnızca eğitimli bir ruh sağlığı uzmanı narsistik kişilik bozukluğunu tam olarak teşhis edebilir veya narsistik özellikleri tanımlayabilir.

Semptomların temel listesinin yanı sıra, narsisizm ile narsistik kişilik bozukluğu arasındaki diğer farklar şöyledir:

Sorumluluk

Chesapeake, Virginia’da lisanslı psikolojik danışmanlık yapan Rachel Ann Dine, “Narsistik özellikler taşıyan birisiyle, tam olarak bir teşhis almış birisi arasındaki temel fark, NKB teşhisli kişinin davranışlarının sorumluluğunu kabul etmemesidir. Narsistik özellikleri olan kişi değer verdiği insanları incittiğinde durumu kabullenip, sorumluluğu kabul edebilir,” diyor.

İlişkilerde istikrarlılık

Araştırmalar gösteriyor ki narsistik kişiler başkalarına istediklerini yaptırmak amacıyla manipülasyon yöntemlerini kullanıp, oyunlar çevirebilir.

“Herhangi bir ilişkide—romantik, ailevi, iş—ortaya çıkabilen istismarcı bir ilişki unsuru olur genellikle,” diyor Dine. Birilerinin artık işe yaramadığını veya belki de bir tehdit oluşturduğunu düşündüğünde, narsistik kişilik bozukluğu olan kişi onları çabucak gözden çıkarabilir.

Diğer yandan, “Narsistik özellikler taşıyan kişi hatalarını kabul etmeye veya yapıcı eleştiri almaya direnç gösterebilir fakat bazı durumlarda kısıtlı olsa da bunları yapma kapasiteleri vardır,” diyor.

Şartlar ve süreklilik

“Narsistik kişilik bozukluğuyla narsistik özellik arasındaki bir diğer fark da NKB’den bahsedilebilmesi için semptomların kişinin hayatındaki pek çok alanda açığa çıkması ve zamanla yerleşik hale gelmesi gerekir,” diyor Dine. Narsistik özellikler ise, belli başlı şartlarda ve zamanlarda ortaya çıkabilir.

Narsisizm NKB’ye döner mi?

Bunun yanıtı kişiye göre farklılık gösterecektir.

Şahsi olarak narsistik özellikleriniz ufak tefek farklılıklar gösteriyor ya da duruma göre değişiyor olabilir. Örneğin, eşinizden gelen yapıcı eleştirileri kabul edebiliyorken, ne gerekiyorsa yaparak iş hayatınızda ilerlemeye çalışabilirsiniz. Bu bir gri bölge örneğidir.

Bu şekilde, narsisizm illa ki narsistik kişilik bozukluğu tanısına dönüşecek diye bir şey yok, diyor Philips. “NKB uzun bir geçmişi olan bir sonuçtur. Özellikleri çocuklukta ya da ergenlikte görülebilse de bu süreçler geçene kadar doğrulanamaz,” şeklinde açıklıyor.

Ne zaman yardım talep etmeli?

Narsisizm özellikleri yoğunluğa bağlı olarak kişinin yaşantısını olumsuz şekilde etkileyebilir, diyor Dine.

Birisinde narsistik kişilik bozukluğu varsa, yardım alma ihtiyacı ona göre o kadar da belirgin olmayabilir.

“Genellikle özel olduklarına dair çok kökleşmiş bir inançları olduğundan, tedavi anlamında müdahaleye ihtiyaç olduğunu kabul etmeleri zor olabiliyor,” diye açıklıyor. “Davranışın sorumluluğunu almayı, kişisel kusurları ya da geliştirilecek alanları kabul etmeyi ret söz konusudur.”

Bununla birlikte , tedavi ihtiyacını kabul ederseniz ya da sevdiğiniz kişi ederse, bilişsel davranışçı terapi (BDT) başlangıç için harika bir alan olabileceğini söylüyor Dine.

“Narsistik kişilik bozukluğu alanında uzmanlaşmış bir ruh sağlığı uzmanı aramak en önemlisidir. Günlük tutma, duyguları tanımlama gibi empati kurma tekniklerinin yardımı dokunabilir,” diye ekliyor.

Özetleyelim

Narsisizm birçok kişide bulunan ve sadece arada sırada belirginleşen bir kişisel özelliktir. Narsistik kişilik bozukluğu kalıcı semptomlarla yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyen resmiyet kazanmış bir ruh sağlığı sorunudur.

Narsistik kişilik bozukluğu tanısı kriterini karşılamadan da bazı narsistik özellikler taşıyabilirsiniz.

“NKB tanısının var olması için nüfuz etmiş vaziyette ve uzun süreli bir kendini beğenme örüntüsü, empati yoksunluğu, kişinin kendi kabiliyetlerini abartma halinde olması ve semptomların genellikle hayatın birçok alanında ortaya çıkması gerekir,” diyor Dine.

Ankara Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı bölümü mezunuyum. Kendimi tanıma, insan olabilme, edebiyat aracılığıyla öğrenme ve düşünme konularında gelişmek için çabalıyorum.